راههای مبارزه با وسواس
» راههاي مبارزه با مشكل وسواس چيست؟ |
» نتيجه بخش بودن درمان بيمارى وسواس مانند درمان بسيارى از بيماريهاى روانى ديگر تا حد زيادى به همكارى و هميارى فرد بيمار و نزديكان او با شخص درمانگر بستگى دارد. |
شخص وسواسى براى ورود به مرحله درمان و گذران آن، بايد آمادگى لازم روحى را براى پذيرش اصول درمان و رعايت آن داشته باشد. به عبارت ديگر از نظر روحى بايد اميد به درمان و رفع علايم وسواس در شخص بيمار تقويت شده، آگاهى او نسبت به موارد زير توسط شخص درمانگر و نزديكان او افزايش يابد.
1 - آگاهى نسبت به اين كه وسواس نوعى بيمارى است. عموما افراد مبتلا به وسواس، نسبت به بيمار گونه بودن رفتارهاى خود آگاهى دارند. اما برخى به رغم اين كه داراى آگاهى مزبور مى باشند، با تصور ساده بودن و يا غير مهم بودن علايم وسواسى، به نوعى سازگارى اجبارى با شرايط بيمارى وسواس تمايل مىيابند و در اثر اين تمايل، رفتارهاى خود را طبيعى جلوه داده، از ديگران نيز انتظار پاسخى متناسب و متعارف را دارند.
2 - آگاهى نسبت به تفكيك و تميز بين رفتارهاى عادى و عملكردهاى توأم با وسواس: اين آگاهى زمينه را براى درمان عملى بيمارى وسواس فراهم كرده، مشكلات بسيارى از پيش پاى درمانگر در طول دوره درمان بر مىدارد و از ايجاد اختلالهاى بعدى ناشى از بازشناسى رفتارهاى وسواسى جلوگيرى مىنمايد.
شيوه درمان:
الف - روش درمان دارويى: روش درمان دارويى يك شيوه نامطمئن براى درمان بيمارى وسواس و رفع علايم و نشانهاى آن است. اكثر مطالعات روان شناختى بر نامطمئن بودن اين روش تأكيد كرده است و تأثير داروها را بر روى علايم وسواس مبهم و ناروشن دانستهاند. با اين حال استفاده مناسب از داروهاى مخصوص باعث كاهش يافتن علايم بيمارى وسواس مى شود.
به طور كلى براى درمان دارويى وسواس از دو دارو استفاده مى شود كه اين دسته عبارتند از: الف 0 داروهاى ضد اضطراب ب - داروهاى ضد افسردگى. از جمله داروهايى كه معمولاً براى كاهش علايم وسواس تجويز مى شود، مىتوان به چند مورد زير اشاره كرد:
1 - آرامبخشهاى عمده مثل هالوپريدول 2 - داروهاى سه حلقهاى مثلاً كلوميپرامين 3 - مهار كنندههاى مونوآمين اكسيداز 4 - بنزوديازپينها.
ب - روش درمانى شناختى: روشهاى درمانى شناختى مبتنى بر اين امر است كه انديشهها و باورهاى ذهنى داراى نقش سببى و مؤثر در رفتار فرد هستند.
نوع روشهاى درمانى شناختى به كار رفته در درمان بيمارى وسواس، بايد با كمبودهاى شناختى و ذهنى فرد هماهنگى داشته باشد، به گوهاى كه به تدريج زمينه از بين رفتن علايم رفتارى وسواس فراهم آيد.
به طور كلى روشهاى درمانى شناختى شامل موارد زير مى شود:
1 - تغيير تصورات ذهنى فرد وسواسى.
2 - تغيير دادن افكار و ساختار نگرشهاى فردى شخص وسواسى.
براى اجراي روش شناختى بيشتر از شيوه «مكالمهاى» استفاده مى شود كه در طى آن بين درمانگر و فرد وسواسى مكالماتى با هدف تغيير ويژگيهاى شناختى و اصلاح نمودن آنها صورت مىگيرد.
ج - كاهش دادن ناراحتى و اضطراب، براى كاهش ناراحتى و اضطراب از روشهاى مختلفى استفاده مى شود كه برخى از آنها عبارتند از:
1 - درمان فرا موقعيتى: در اين روش براى فرد مبتلا به وسواس رويدادى كه در بردارنده انديشهها، مشغلههاى ذهنى، خيالات و گرايشهاى آنى وسواس است به صورت مفصل تعريف مى شود و از فرد وسواسى خواسته مى شود تا از موقعيتى كه در آن قرار دارد فراتر رفته، خود را در آن موقعيت تعريف شده قرار دهد.
2 - روش فزاينده عمدى: در اين روش از بيمار خواسته مى شود به طرز ارادى شدت و ميزان افكار وسواسى را به صورتى فزاينده و افراطى، افزايش دهد.
3 - روش حساسيت زدايى منظم: مهمترين روش تقليل اضطراب و ناراحتى، روش حساسيت زدايى منظم است كه طى آن يك حالت آرامش و تمدد عضلانى به طور مكرر به صورتى تدريجى و به مدتى كوتاه با ارائه موقعيتهاى اضطراب آور همراه مى شود به تدريج با استفاده از اين روش، اضطراب آميخته با افكار وسواسى كاهش پيدا مى كند، انتظار مىرود رفتار اجبارى هم خود به خود دچار خاموشى شده و از بين برود، زيرا ديگر احتياجى به رفتار مزبور و خصوصيات اضطراب زداى آن نيست. به طور كلى روش حساسيت زدايى منظم فقط در 30تا 40 درصد گزارشهاى مورد فردى، مفيد و موثر گزارش شده است.
د - تنبيه نشانههاى وسواس: تنبيه نشانههاى وسواس بدين صورت است كه به محض بروز يك رفتار خاص وسواسى، واقعه دردناكى روى دهد و رفتار داراى نشانههاى وسواسى سركوب شود. اين روشهاى دردآور شامل شوك برقى كه روش نسبتا مناسب و سودمندى است، توقيف فكر و… مى شود.
ه - رويارويى و خوددارى از پاسخ: در اين روش كه بهترين روش براى درمان بيمارى وسواس و كاهش عوارض ناشى از آن است، با استفاده از رويارويى طولانى با نمادهاى وسوسهانگيز و ممانعت از بروز رفتارهاى وسواسى، رفتارهاى وسواسى كاهش مىيابد و به تدريج نشانههاى اين بيمارى از بين مىرود.
70 درصد بيمارانى كه در مورد آنها از اين روش استفاده شده است، درمان نسبتا قطعى پيدا كردهاند در اين روش بيمار حدود يك تا دو ساعت با شرايط اضطراب آور وسواسى، مواجهه مى شود تا از ميزان اضطراب و حس ترس درونى فرد نسبت به رويدادهاى خارجى كاسته شود و به تدريج عوارض ناشى از وسواس رفع گردد.
در روش رويارويى و جلوگيرى از پاسخ بايد معمولاً 20 جلسه ترتيب داده شود تا نتايج مطلوب حاصل شود.
ز - علاوه بر راه حلهاى فوق شيوه ديگر درمان، روش جراحى روانى است در اين روش از شيوههاى تركتومى سنگولكتومى و لوكوتومى استفاده مى شود. با استفاده ازاين روشها معمولاً موفقيت درمانى 45 - 35 درصد حاصل مى شود.
به طور کلي براي افزايش ضريب اطمينان درمان، بهتر است روش هاي تلفيقي و ترکيبي با توجه به ويژگي هاي شخصيتي بيمار، نوع وسواس و شرايط درمان استفاده کرد تا بدين طريق علاوه بر تسريع در روند درمان، نتايج مطلوب تري حاصل گردد.
در اينجا به 2 نكته اشاره مي كنيم.
الف: حل چنين مشکلاتي به خصوص اگر وسواس فکري تشخيص داده شود نيازمند زمان است و بايد با صبر و حوصله کافي و از طريق مشاوره حضوري يا حداقل مکاتبات متعدد راهکارهاي ارائه شده پي گيري و مورد عمل قرار گيرد. و انتظار معجزه و حل يک شبه نداشته باشيد و از روانشناسان و کارشناسان اين دفتر نيز چنين انتظاري متوقع نيست که مطمئناً شما نيز به اين مطلب واقف و آگاهيد.
ب : دو عامل عمده اي که به اين گونه مشکلات دامن مي زند عبارتند از بيکاري و تنهايي . البته تعارضات فکري و رواني مبتني بر گذشته فرد در اين ميان تأثيرگذار است و ريشه يابي آن نيازمند فرصت کافي و صبر و حوصله و پشتکار است. بنابراين:
1. براي اوقات شبانه روز جدولي را تهيه کنيد و کارها و فعاليت هاي شبانه روزي خود را در آن يادداشت نموده و سعي کنيد برنامه اي تهيه نمائيد که زمان خالي بودن فعاليت نداشته باشيد. برنامه تدوين شده بايد متناسب با توانايي هاي جسمي و رواني تان باشد و از هر گونه افراط و تفريط خودداري نمائيد. و اوقات فراغت را نيز با نوعي فعاليت ورزش، نظافت اتاق، مطالعه روزنامه، انجام فعاليت هاي هنري و هر کار مورد علاقه ديگري، پر کنيد.
2. از آنجا که معمولاً افکار مزاحم معمولاً در تنهايي و به ذهن افراد وارد مي شود، حتي المقدور از قرار گرفتن در مکان هاي خلوت و تنهايي به مدت زياد اجتناب کنيد حتي سعي کنيد مطالعات خود را در کتابخانه و قرائت خانه اي عمومي انجام دهيد در اتاق، تنها نخوابيد، هنگام غذا خوردن، تنها غذا نخوريد و تنها مسافرت نکنيد.
هرگاه احساس تنهايي کرديد، از جاي خود برخيزيد و با ديگران ارتباط برقرار کنيد. ورزش هاي دسته جمعي انجام دهيد ارتباط خود را با افراد شاد و با نشاط و اجتماعي (و در عين حال متدين) بيشتر کنيد و از گوشه گيري جداً بپرهيزيد.
فقها و مراجع تقليد نيز همگي بر اين نظر اتفاق نظر دارند كه شخص وسواس هرگز نبايد به شك و ترديدهاي خود اعتنا كند و اگر مقلدين به همين نكته توجه كنند و بخواهند طبق نظر مرجع تقليد عمل كنند نه طبق نظر خودشان، بخش مهم بلكه تمام حالت وسواس عملي شان حل مي شود. ما در اينجا به يكي دو استفتا از حضرت آيت الله مكارم شيرازي اشاره مي كنيم و يادآور مي شويم كه ساير مراجع تقليد نيز مثل همين ديدگاه را در رساله هاي عمليه شان دارند و چه خوب است شما نيز به رساله عمليه مرجع تقليد خودتان مراجعه كنيد كه در آن صورت به همين مطلب پي خواهيد برد.
ايشان (مسأله 47 ، استفتاآت جديد، ج 2) در پاسخ به يك استفتا در مورد طهارت و نجاست شخص وسواس فرموده اند: «به يقين اعتنا كردن شما به مواردي كه برخواسته از وسواس است حرام مي باشد و بايد آن را ترك كنيد و ما مسؤوليت آن را به گردن مي گيريم».
در مسأله 48 نيز در استفتا ديگري به شخص دچار وسواس مي گويند: «وظيفه شما اين است كه به ساير مردم نگاه كنيد و ببينيد در چه حد به اين امور اعتنا مي كنند و علم به نجاست پيدا مي كنند (منظور قشر متدين است) آن مقدار كه آنها يقين پيدا مي كنند و آب مي كشند شما هم آب بكشيد و نسبت به بقيه تكليفي نداريد. هر چند فكر شما به شما بگويد نجس است زيرا در اين گونه موارد افراد متدين عادي علم و يقين به نجاست پيدا نمي كنند».
و در مسأله 88 نيز خطاب به شخص دچار وسواس مي فرمايند: «بهترين راه ترك وسواس بي اعتنايي به آن است؛ يعني ملاحظه كنيد ديگران چه مقداري مثلا براي غسل معطل مي شوند شما هم چنين كنيد مثلا 10 دقيقه يا حداكثر يك ربع، اگر شيطان گفت درست نشد اعتنا نكنيد عمل شما صحيح است و نگران نباشيد و ما مسؤوليت آن را بر عهده مي گيريم».
بنابراين با توجه به مقدمات فوق و بيان نظرات مراجع تقليد (که البته نظر مرجع تقليد شما نيز يعني حضرت آيت الله بهجت هم مثل نظر فقهايي که ذکر شده همان است که نبايد به وسواس و شک و ترديدهاي خود ترتيب اثر دهند و همچون افراد عادي و ديگران عمل نمايند) روشن مي شود که هرگز نبايد در وظايف عملي تان کوتاهي کنيد و مثل ساير افراد وضو گرفته، غسل انجام داده و به مسجد برويد و نماز بخوانيد و هرگز به احتمال نجس بودن اشيا، اطاق و اطراف خود توجهي نکنيد. به خصوص که فرموده ايد مي خواهيد به کمالات عاليه دست پيدا کنيد و از اعتماد به نفس بالا برخوردار هستيد مطمئنا چنين فردي که عاشق کمال است به خوبي خواهد توانست با بي توجهي به اين امور و ترديدها و شک هاي شيطاني و انجام وظايف شرعي خود اين مسير را به خوبي و موفقيت کامل بپيماييد. در اين مسير هرگز شک نکنيد و با اقتدار کامل و جديت بيشتر و تلاش فراگير و با توکل بر خداوند متعال و استعانت از ذات اقدس الهي و بهره گرفتن از نفس و لطف ائمه اطهار(ع) و حضرت زهرا(س) گام هاي محکم خود را آغاز کرده و ثابت قدم حرکت کنيد که در آن صورت ساير مشکلات روحي در ذاتي تان نيز حل خواهد شد.
/>
آخرین نظرات